Het Markdal
Veel mensen kennen de rivier de Mark van de singels die het Historische centrum van Breda omringen. Deze rivier ontspringt in België aan de Marckstraat nabij de Turnhoutse heide. Hierna stroomt hij via Meersel-Dreef bij Galder Nederland binnen. Doordat in zijn stroomgebied in Nederland de ruilverkaveling beperkt is gebleven, bestaat in het Markdal dit weidegebied uit vaak kleine perceeltjes omringd met verschillende vegetatie.
In de jaren 60 van de 20e eeuw is een groot deel van de rivier gekanaliseerd voor een snellere afvoer bij hoog water. Vanaf het begin van deze eeuw wordt dat geleidelijk teruggedraaid om de natuurlijke meanders terug te laten komen waardoor de rivier meer en meer zijn oorspronkelijk natuurlijke karakter terugkrijgt. Mede daarom is een gedeelte bij Ulvenhout deels gedempt zodat er overal weer poelen, schitterende bloemenweides en vochtige hooilanden ontstaan. Door op plaatsen de vruchtbare bovenlaag af te graven zijn er weer schraalgronden gecreëerd, die met hun hoge grondwaterpeil ervoor zorgen dat planten zoals de dwergbries en de blaartrekkende boterbloem weer volop voorkomen.
De kleine zonnedauw, een vleesetende plant, groeit ook vaak op deze mineraalarme bodems.
Wanneer er een grote diversiteit aan flora aanwezig is en er geen gif spuitende landbouw in de omgeving is, vind je in die gebieden een grote verscheidenheid aan kruipende en vliegende insecten. Buiten dat dat vele vogels en amfibieën aantrekt, zijn er daardoor ook vele imkers actief en zijn er her en der bijenhotels te vinden
Door deze inspanningen en in de toekomst een goed beheer zal het gebied meer en meer zijn oorspronkelijke karakter terugkrijgen. Bepaalde “gronden” zullen zichzelf sneller herstellen dan andere; wil je bijvoorbeeld veenachtige grond creëren dan zal dat een langere tijd in beslag nemen. Er zal dus in de toekomst nog meer verdwenen flora en fauna het Markdal als hun thuis gaan beschouwen.
Voor amfibieën is het Markdal nog steeds, en steeds meer, een gewild leefgebied, wat bv goed te zien is in het voorjaar met de paddentrek. In die periode zijn er dan ook vele vrijwilligers actief om de diertjes veilig te laten migreren tussen de verschillende gebieden.
Veel voorkomende amfibieën zijn de gewone pad, de bruine kikker, de vinpootsalamander, de kleine watersalamander en de alpenwatersalamander. De verwachting van Brabantse Delta is dat vissen als de riviergrondel, de kopvoorn en het brempje in de toekomst het water in dit gebied weer als hun thuis gaan beschouwen.
Doordat er soorten amfibieën en vissen terugkeren en de (bestaande) populaties groeien is het Markdal ook een trekpleister voor verschillende vogels.
Een van de meest tot de verbeelding sprekende vogels in dit gebied is wel de ooievaar. Sinds jaren is het nest op het kantoor van staatsbosbeheer nabij de stuw bij de Bieberglaan de thuisbasis van een koppeltje ooievaars, die jaarlijks met succes een aantal jongen weet groot te brengen. Door zijn gevarieerde dieet van muizen tot amfibieën komt de ooievaar in dit gebied ruimschoots aan zijn trekken en lukt het ze zelfs om er te overwinteren.
s ’Winters zijn in de steile oevers de nesten van de oeverzwaluw goed te zien. Deze zangvogel voedt zich met insecten op, boven en rondom waterrijke gebieden; hij zit hier dus goed op zijn plek.
Als je geluk hebt zie je de schuwe ijsvogel langs de oevers jagen, zowel in de zomer als de winter.
In de winter zijn de wintertaling, de Canadese en Nijlgans in grote getale aanwezig.
Er zijn zelfs meldingen van mensen die de visarend hebben zien jagen in het Markdal.
Andere vogels zoals de wulp, de lepelaar en de roodborsttapuit worden ook steeds meer gespot.
Meerkoeten zie en hoor je geregeld met elkaar bakkeleien en het herkenbare gepiep van de fuut hoor je in het Markdal overal.
Reigers en aalscholvers doen zich in grote getale tegoed aan de rijkdom die dit gebied heeft. Deze vogels zul je meer in meer tegenkomen omdat men druk bezig is, door middel van vistrappen en omleidingen van het water, de paaigronden van verschillende vissoorten beter bereikbaar te maken
De bekende roofvogels als de buizerd, valk en uil zijn vaste bewoners van dit natuurgebied, net als de niet vliegende rovers als de vos en verschillende martersoorten. Er wordt stilletjes gehoopt dat zelfs de das naar dit gevarieerde landschap zal trekken.
Maar gezien de mens het gebied rondom de mark ook als thuis beschouwt, is een goed beleid essentieel. Daarom krijgt, door goed overleg tussen verschillende belanghebbende en bestuurlijke partijen, het gebied steeds meer zijn natuurlijke karakter terug en is er ook ruimte voor duurzame landbouw en verantwoorde recreatie.
Het unieke aan dit herontwikkelingsproject is dat de nadruk niet ligt op het bezit en beheer van het gebied door een partij. Er is in goed en open overleg met alle belanghebbende partijen overeengekomen om vooral allemaal met de neus in dezelfde richting te kijken en juist door samenwerken een en hetzelfde doel proberen te verwezenlijken.
De vereniging het Markdal heeft zich daar met succes jarenlang voor ingespannen. Hoewel er her en der wat grond is aangekocht, is er vooral afgesproken dat iedereen zijn aangrenzend stuk grond, conform de afspraken en het beoogde doel, dient in te richten en te onderhouden.
De verschillende beoogde landschappen, de bossen, weidevelden, moerassen en landbouwgronden, hebben verschillende eisen met betrekking tot de grondwaterstand. Dit zorgt voor tegenstrijdige belangen, echter met begrip voor elkaar en innovatie kan het toch goed samengaan. Zo heeft bijvoorbeeld een aardbeienkweker zijn kweekbakken op een verhoogde stellage geplaatst om zo geen problemen te ondervinden met de wisselende (grond-)waterstand.
De recreant heeft ook zijn plaats in het gebied, voor hem zijn er op een verantwoorde manier vele fiets- en wandelpaden aangelegd
Kortom er is dus in dit gebied goed te zien dat door verstandig beleid er in korte tijd veel kan veranderen, waar zowel de vrije natuur samen met de menselijke cultuur beide een plaats hebben. Zo kan mens en dier genieten van een uniek stukje natuur aan de rand van Breda.
Vergeet ook niet dat het Markdal cultuurhistorisch een interessant gebied is. Dit is niet alleen te zien aan de nog bestaande kasteeltjes en oude boerderijen, archeologisch gezien heeft het gebied ook veel te bieden. Zo zijn er resten van bewoning gevonden zo vroeg als uit de ijzertijd. Zo werd het gebied continu bewoond vanaf de tijd van de Romeinen, de Merovingen, de Karolingen tot de tijd van nu.
Zo is er dus in het Markdal voor iedereen iets moois te vinden en kunnen de inspanningen als een goed voorbeeld voor andere gebieden beschouwd worden.